Regaib gecesinin 11 derece katmerli fazileti ve buna bağlı olarak da o gece dualara icabet edileceğinin altı dinî dayanağı/gerekçesi bulunmaktadır. Hemen her sene Regaib gecesinin gelişiyle birlikte ya şahsî düşüncenin talebiyle, yahut da çevrenin sürüklemesiyle ihtiyaç duyulan bu bilgileri şöyle maddeler halinde topluca görmüş olalım:
1- Regaib gecesinin bazı hadis-i şerifler ve selef âsarıyla sabit olan kendi zatında sahip olduğu fazilet, hususiyet ve mübarekiyet vardır ki, Rahmet ve Bereket Peygamber’inden gelen bu mübarekiyet sebebiyle “leyle-i Regâib’de füyûzât-ı ilahiyenin bolluğu ve duaların kabule karin olması, bu gecenin manevî değerini pek yükseltmektedir.” Receb ayının ilk Perşembe günü oruç tutmanın faziletine, Regaib gecesi duaların makbul olduğuna ve Regaib namazının kıymetine, kısaca “Regaib gecesi”ne dair dinî kaynaklar, meşhur hadis âlimi Rezin İbnu Muâviye el-Abterî’nin Enes b. Mâlik’ten rivayet ettiği âhâdî bir hadis-i şerife , İmam Abdülkadir Geylânî’nin de kaydettiği bir-iki rivayete ve ayrıca İmam Şafii gibi bazı selef âsârına istinad etmektedir. Söz konusu Enes hadisini muhaddis Rezin’in et-Tecrîd’inden de iki büyük hadis âlimi Celâlüddin Suyûtî “el-Leâli’l-Masnûa”sında ve Muhammed b. Süleyman er-Rûdânî el-Mağribî de almış “Cem’ul-Fevâid”ine kaydetmiştir. Aynı hadisi farklı lafızlarla birlikte, Muhammed b. Nasr tahriç etmiştir; ondan da İbnü’l-Cevzî nakletmiştir. Seadet-i Ebediye Müellifi’nin ve Abdüllatif Harbûtî’nin kaydettiği hadis-i şerifler de bulunmaktadır ki, sıhhat derecesine ve hadis kitaplarındaki mevkiine henüz muttali’ olabilmiş değiliz.
2- Regaib gecesinin, 571 yılında Receb Ayı’nın bir ay önceye alınmasına (nesî’) bağlı olarak, Efendimiz’in anne karnına teşrifinin ilk gecesi olması; veya böyle bir nesî’ olmamasına bağlı olarak, 40’ı olması ihtimalinden gelen hususiyeti söz konusudur. Şöyle ki: Ceninin 40. günü, çocuğun ilk cem’ günüdür. Hadis-i şerif: “Her birinizin yaratılışı annenizin karnında 40 günde cem edilir. Bir o kadar (kırk) günde alak (kan pıhtısı); bir o kadar (kırk) günde mudğa (et parçası) olur. Sonra bir melek gönderilerek ruh üflenir. Sonra meleğe emredilir: ‘Onun rızkını, ecelini, amelini, mesud veya bedbaht olacağını yaz.” Başka rivayetler, bu esnada çocuğun kız veya erkek , uzun veya kısa, sıhhatli veya hastalıklı vs. olacağının da yazıldığını belirtir. Müslim’in bir rivayetinde nutfeye, 42. gününde uğradığı zikredilen melek, çocuğun sûretini, kulağını, gözünü, derisini, etini, kemiğini tayin etmektedir.
İşte Hz. Âmine validemiz de ancak o zaman, yani böyle bir ilk cem’ ve tayin sonrası, hemen o Regaib gecesi neye hâmile olduğunu belirtilerinden fark etmiş olabilir ya da bu kendisine dahilî bir his yoluyla sezdirilmiş olabilir. Fakat Regaib kandiline esas teşkil eden Nebevî hususiyet, onun bu fark edişi değil, ondan daha önemli olan Efendimiz’in anne karnında bir bütün olarak ilk defa toplanışı ve ilk defa dünyada bir meleğin kendisine gönderilip onunla “bütün” olarak muhatap oluşu gibi Buhari-Müslim hadislerinin ortaya koyduğu mühim gerçek olmalıdır. Binâenaleyh: Regaib Gecesi, o beklenen Nebi’nin anne karnında bulunduğu o mübarek sürecin ilk mühim merhalesinin kilometre taşıdır, denebilir.
3- Regaib gecesinin, her normal gecede bulunan bir icabet saatini içermesi bakımından sahip olduğu kıymeti vardır. Diğer taraftan bir başka hadislerinde Peygamberimiz hemen her gece bir icabet vaktinin bulunduğunu bildirmişlerdir: “Gecede bir saat vardır ki, Müslüman bir kimsenin Allah’tan, dünya veya ahirete müteallik bir hayır talebi, o saate rastlarsa, Allah dilediğini ona mutlaka verir. Bu saat her gecede vardır.” Bir başka rivayette de: “Gecenin yarısı veya üçte ikisi geçtiği zaman, Allah Tealâ dünya semasına nüzul eder de buyurur ki: "İsteyen yok mu verilsin, dua eden yok mu müstecab olsun, istiğfar eden yok mu mağfiret olunsun. "Bu hal tâ fecr açılıncaya kadar devam eder.” buyurmuştur. Bilhassa sabah namazları çok özel bir mevkii teşkil eder: Kur’an: “Gündüzün güneş dönüp gecenin karanlığı bastırıncaya kadar belli vakitlerde namaz kıl ve özellikle sabah namazını! Zira Sabah namazı meşhûddur.” buyurmuştur. Rivayet olunduğuna göre, gece ve gündüz melekleri sabah namazı vaktinde orada hazır bulunurlar, şahit olurlar, görev devir-teslimi yaparlar.
4- Regaib Gecesi’nde duaların makbul olduğuna dair hadis-i şeriflerin yanı sıra, zaten o gecenin Cuma gecesi olması hasebiyle daha baştan bir kutsiyeti, bir makbuliyeti ve saat-i icabeti vardır. Zira Efendimiz (sas): “Cuma gecesinin son üçte birinde o ân (meleklerin de hazır bulunduğu) meşhûd bir ân (yani ruhânî bir takım şahidlerin gözlediği ve Hakk’ın özellikle nazar-ı merhametle tecelli ettiği lahza) vardır ki, o anda yapılan dualar müstecâbtır.”buyurmuşlardır. Hz. Yakup, oğlu Hz. Yusuf’a karşı haksızlık yapmış olan evlatlarının tevbe ve istiğfar taleplerine karşılık: “Sizin için Rabbime istiğfar edeceğim; hele Cuma gecesi bir gelsin!” demiştir ki, her gecede bulunan icabet saati haricinde, Cuma gecelerinin son üçte birlik zaman parçasında daha özel anlamda bir icabet vaktinin bulunması sebebiyle, bu gecede bol bol günahlara tevbe ve istiğfarda bulunulmasını öngörmektedir. Ayrıca hafızasından şikayet eden Hz. Ali’ye Peygamber Efendimiz, Cuma gecelerinin son üçte birinde kılınmak üzere bir hıfz namazı tavsiye etmişlerdir.
5- Regaib gecesinin Kur’an ve Sünnette “eşhuru’l-hurum”dan (yani hürmete liyakatlarından ötürü savaşın haram kılındığı aylardan) birisi olması, ve -bazılarına göre- haram ayların en faziletlisi olarak zikredilen Receb-i Şerif’in bir gecesi olması itibariyle, hadd-i zatında bir değeri zaten vardır. Bu hürmek hükmü nass-ı Kur’an ile sabittir: “Şüphesiz Allah’ın gökleri ve yeri yarattığı günkü yazısında, Allah katında ayların sayısı on ikidir. Bunlardan dördü haram aylardır. İşte bu Allah’ın dosdoğru kanunudur. Öyleyse o aylarda kendinize zulmetmeyin. Fakat Allah’a ortak koşanlar sizinle nasıl topyekün savaşıyorlarsa, siz de onlarla topyekün savaşın. Bilin ki Allah, kendine karşı gelmekten sakınanlarla beraberdir.”
6- Receb ayı, Mübarek Üç Aylar denilen “şühûr-u selâse-i mübâreke”den birincisi olması itibariyle, bir mübarekiyet ve kutsiyeti vardır. Beri taraftan Allah’ın özel ayı sayılan Receb-i şerifin fazilet ve kutsiyetini gösterir pek çok hadis-i şeriften de fazilet devşirmektedir. Mesela, Enes b. Malik’ten rivayetle Efendimiz’in şöyle dediği nakledilmiştir: “Diğer aylara göre Receb ayının fazileti, sair kelama göre Kur’an’ın fazileti gibidir.” Yine “Allahım Receb ve Şaban aylarını bize mübarek ve bereketli kıl; ve bizi Ramazan’a ulaştır.” ifadeleriyle bizzat Rasulullah tarafından hem şahsı, hem de ümmeti hakkında Receb’in hayır, bereket, teberrük ve mübarekiyet vesilesi olması için Allah’a dua edilmiştir. Bizatihi Rasulullah’tan dualı bir aydır Receb ayı. Regaib de onun iki büyük gecesinden birisi, birincisi.
7- Regaib gecesi, Receb’in 1’ine tevafuk eder ise (yani Receb’in 1’i Cuma günü olursa), ayrıca bir fazileti vardır. Çünkü Peygamber Efendimiz, Receb’in 1’ini de duaların kabul olduğu beş geceden addetmişlerdir: "Beş gece vardır ki onlarda yapılan dualar geriye çevrilmez. Bunlar Recebin ilk gecesi, Şabanın ortasında bulunan gece, Cuma gecesi, Ramazan Bayramı ve Kurban Bayramı geceleridir.” Hazret-i Aişe’den (r.a) şöyle rivayet edilmiştir: "Rasûlullah’ın (s.a.v) şöyle buyurduğunu işittim: “Cenab-ı Hak (c.c) şu dört gecede hayırları yağmur gibi yağdırır: Kurban bayramı gecesi, Ramazan bayramı gecesi, Şaban'ın on beşinci (Berât) gecesi, Receb ayının ilk gecesi." Ebû Ümâme el-Bâhilî’den (r.a) rivayetle Rasûlullah’ın şöyle buyurmuştur: "Şu dört gecede dualar reddedilmez: Receb ayının ilk gecesi, Şaban ayının on beşinci gecesi olan Berât gecesi, Cuma gecesi, İki bayram (Kurban ve Ramazan bayramları) gecesi."
8- Regaib gecesi, Receb-i şerif’in 2, 3, 4, 5, 6 veya 7. gecelerine de tevafuk etse, yine ayrıca bir fazileti haiz olur. Miftâhu’l-Cennet isimli eserde ve Geylânî’nin el-Äžunye’sinde “Receb-i şerifin bir gün başında, bir gün ortasında ve bir gün de sonunda oruç tutana, Receb’in hepsini tutmuş gibi sevap verilir.” şeklinde bir rivayet vardır. Suyutî de Câmiu’s-Sağir’inde şu hadisi kaydetmiştir: “Receb-i Şerîf’in birinci gününde oruç tutmak üç senelik, ikinci günü oruçlu olmak iki senelik ve yine üçüncü günü oruçlu bulunmak bir senelik küçük günahlara kefaret olur. Bunlardan sonra her günü bir aylık küçük günahların af ve mağfiretine vesile olur.”
9- Regaib gecesinin, tarihî süreçte Müslüman toplumlar arasında “örf-ü şer’î” haline gelmiş olmasıyla sahip olduğu umumî makbuliyet, merğûbiyet ve ma’rufiyeti vardır.
10- Regaib gecesi, -kimilerine göre- zamanla şeâir-i İslamiyeden bir şiar haline gelmiştir ve dolayısıyla da, “Müslümanların güzel gördüğü bir şey, Allah katında da güzeldir.” “Benim ümmetim dalalet üzerine birleşmez.” hadis-i şeriflerinin buyruğunca, hürmet ve muhabbete layık bir ünvana ulaşmıştır.
11- Regaib gecesi, hayat-ı seniyyelerinde Rasulullah’a pek çok ilahî nimetlerin, ihsan ve ikramların indirildiği bir gece olması itibariyle, o ilahî iltifat vaktinin yıldönümlerine sirayet eden hâtırayı tezekkür ve tefekkür etmek, hatta oruç tutmak bir “müstehap amel” kategorisine dâhil olmuştur. Şöyle ki: “Peygamber Efendimize Pazartesi günü orucu hakkında sorulduğu zaman: ‘Pazartesi, hem doğduğum gündür, hem de üzerime nübüvvetin indirildiği gündür.’ buyurmuşlardır.” İbn Receb el-Hanbelî’nin belirttiği üzere: Bu hadis, içinde Allah’ın nimetlerinin tazelendiği günlerde -tezekkür, tefekkür ve teşekkür maksadıyla- oruç tutmanın müstehab olduğuna işaret etmektedir. İşte Allah’ın büyük ihsanlarının, ikramlarının, iltifatlarının, rahmet ve mağfiretinin Rasulullah’a ve onun şahsında ümmete müyesser kılındığı bir gecenin doğaldır ki sair gecelerde olmayan bir bereketi ve mübarekiyeti vardır; ve bunun değerlendirilmesi, akl-ı meâd (ahirete çalışan akıl) sahiplerinin meziyetidir, sadece akl-ı meâş (dünyaya çalışan akıl) sahiplerinin değil.
Hasıl-ı kelam: Receb ayının ilk Cuma gecesi olan Regaib kandili; hem bizatihi Regaib gecesi olması, hem içinde vakt-i icabet de bulunan normal bir gece, hem Cuma gecesi, hem haram aylardan Receb-i şerife ait oluşu, hem mübarek üç aylardan Receb ayının bir gecesi olması, hem tevafuk etmesi durumunda Receb’in 1’inin ve aynı şekilde ilk haftasındaki diğer gecelerin faziletine ortak olması, hem örf-i şer’î telakki edilmesi, hem şeâir-i diniyeden sayılır hale gelmesi bakımlarından, ve hem de Rasulullah’ın şahsında bütün kullarına Allah’ın büyük ihsanlarda bulunuş vaktinin tarihî yıldönümlerindeki hâtıra-i maneviyesinde bulunan tezekkür, tefekkür ve teşekkür sebebiyle, sair gecelere nisbetle 11 derece daha makbul ve daha mübarek bir gecedir ve dahi dualara mutlaka icabet edilen eşref bir saati de içinde barındırmaktadır. Dolayısıyla bu çok değerli geceyi en verimli biçimde geçirmek her akıl-ı meâdın iktizasıdır, şiârıdır.